سمنان شهری با پیشینه تاریخی و فرهنگی فراوانی است که از گذشته تا به امروز در مسیر یکی از راه‌های اصلی و پر تردد قرار داشته است به همین خاطر در گذشته کاروانسراهایی را در این مسیر ساخته‌اند تا مسافران پس از ساعت‌ها پیمایش به استراحت بپردازند. یکی از این بناها کاروانسرای آهوان نام دارد که در زمان صفوی ساخته شده است تا پناهگاهی امن برای مسافرانی باشد که در گوشه و کنار این کشور به تردد می‌پرداختند.

تاریخچه و موقعیت جغرافیایی کاروانسرای آهوان

 کاروانسرای شاه سلیمانی آهوان (کاروانسرای سنگی) در ۴۲ کیلومتری شرق سمنان و در روستای آهوان واقع شده است و به دلیل داشتن دسترسی مناسب به راحتی می‌توانید خود را به آنجا برسانید. آهوان گردنه‌ای سردسیر در میان دامغان و سمنان است که در فصول سرد سال تردد برای کاروانیان را با مشکلاتی چون سرما و بارش برف روبرو می‌کرد. به همین سبب شاه سلیمان صفوی ساخت کاروانسرایی در این منطقه را آغاز کرد که بعدها به اسم او مشهور شد است.

معماری کاروانسرای آهوان

در ساخت کاروانسرای شاه سلیمانی آهوان که با نام کاروانسرای سنگی هم شناخته می‌شود از سنگ و ملات ساروج استفاده کرده‌اند که اکنون بخش‌هایی از آن قابل مشاهده است. همچنین در سردر کاروانسرا کتیبه‌ای سنگی نصب شده بود که متاسفانه در سال‌های اخیر به سرقت رفته است. معماران ایرانی با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه راهکارهای مناسبی برای سازه‌ها در نظر می‌گرفتند که نشان از علم سرشار آن‌ها بوده است. برای مثال در کاروانسرای سنگی آهوان برای جلوگیری از ورود سرما به داخل حجره‌ها، دالانی در نظر گرفته شده بود که  نشان از نبوغ معماران ایرانی دارد و تا به امروز الهام‌بخش مهندسان زیادی شده است. این کاروانسرا در دوره صفوی و ایلخانی مورد بازسازی و استفاده قرار گرفت.

این کاروانسرای چهار ایوانی با حیاطی مستطیل شکل و ۲۴ اتاق در اطراف آن با مساحتی بیش از ۵۲۰۰ مترمربع از کاروانسراهای بزرگ شمرده می شود. حیاط وسیع میانه کاروانسرا با ابعادی در حدود ۴۴ در ۳۸ متر بیش از ۳۲% مساحت آن را تشکیل داده است. این حیاط با ردیف ایوانچه ها و ایوانها محصور شده و حجره های کاروانسرا در پشت ایوانچه ها قرار گرفته است. طرح گوشه های جبهه جنوبی حیاط با جبهه مقابل آن متفاوت است: در گوشه های جبهه جنوبی، هر یک از ایوانچه ها، که قاعده نیم هشت دارند، با سه حجره مرتبط می شود و حجره میانی این گوشه ها با قاعده هشت فضای این قسمت را پر کرده است؛ اما در گوشه های شمالی، حجره هایی با قاعده نیم صلیبی واقع است که هر یک با حیاط کوچکی در پشت این جبهه مرتبط است. این حیاط ها خود ایوانچه و حجره هایی دارند؛ و بدین ترتیب، فضای باز خصوصی‌ای برای خانواده مهیا شده است.

اصطبل های کاروانسرا فضاهایی کشیده در پشت جبهه های شرقی و غربی و جنوبی بناست. شاه نشین ایوان جنوبی حلقه اصطبل ها را قطع و آنها را به دو بخش کرده است. راه ورود به اصطبل ها از دو طاق نمای انتهای جبهه جنوبی و طاق نماهای انتهای شمالی اضلاع شرقی و غربی حیاط است. بدین ترتیب، ورودی اصطبل ها تقارن معمول در اکثر کاروانسراها را ندارد. در کف اصطبل های جبهه غربی، جوی مانندهایی وجود دارد که در دیواره آنها، فرورفتگی هایی هست. کاربرد آنها مشخص نیست و امکان دارد از تغییرات دوره اخیر باشد.

دستگاه ورودی ، شامل سردر و هشتی و ایوان جبهه شمالی، حجم منظم و شاخصی در کل بنا دارد. در سوی مقابل دستگاه ورودی، ایوان جبهه جنوبی و شاه نشین انتهای آن حجمی مرتفع دارند. سردر نمای ضلع شمالی کاروانسرا صورتی شاخص دارد. این سردر با ارتفاع دو طبقه از نمای این ضلع پیش آمده است و مانند حجمی جداگانه جلوه می کند. هشتی پشت سردر فضایی وسیع و مرتفع است که غرفه ها و اتاق هایی در دو طبقه طرفین خود دارد. این غرفه ها در طبقه بالا با طاق نماهای طرفین سردر مرتبط است. هشتی مستقیما به ایوان جبهه شمالی و سپس به حیاط کاروانسرا راه می یابد.

دهانه ایوان میانه هر جبهه رخ بام حیاط را می شکند و الگوی چهار ایوانی بنا را به رخ می کشد. در این میان، دو ایوان شمالی و جنوبی شاخص ترند. این ایوان ها با آنکه دهانه ای هم اندازه با ایوان های شرقی و غربی دارند، بلندترند و در طرفین خود، جرزهای قطور آجری دارند. نمای رو به حیاط این جرزها طاق نماسازی و درون آنها فضاهای فرعی تعبیه شده است. ایوان شمالی مرتفع و به ارتفاع دو طبقه است. شاه نشین این ایوان فضای دو طبقه ای است که طبقه بالای آن به غرفه های دو سوی بالای ایوان راه دارد. در میانه حیاط کاروانسرا، حوضی با شکل تزیینی قرار داشته که امروزه بقایایی از آن برجاست.

جهت خرید کروکی کاروانسرای آهوان میتوانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید.

نقشه اتوکد کاروانسرای آهوان