تاریخچه و موقعیت جغرافیایی کاروانسرای بیستون

کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسیَ در سی کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای بیستون کھنه در مقابل فرهاد تراش (نقش برجسته مشهور داریوش بر سینه کوه بیستون)، در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون قرار دارد.

این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد. با توجه به کتیبه‌ای که از شاه سلیمان صفوی (١١٠۵-١٠٧٧ ه.ق) در این بنا باقی مانده، به نظر می‌رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاھی شاه سلیمان و صدارت شیخ علی خان زنگنه خاتمه یافته است. این مکان در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و صدرات میرزا آقا خان نوری توسط حاجی جعفرخان معمار باشی اصفھانی مورد مرمت قرار گرفت.

در دوره پهلوی به دلیل مورد استفاده قرار نگرفتن کاروانسرا ، از این بنا بعنوان انبار غله استفاده گردید. مدتی نیز این بنا مورد استفاده خانواده های بی بضاعت بیستون قرار گرفت. در سالهای پس از انقلاب اسلامی این بنای تاریخی به مدت هفده سال در اختیار اداره امور زندان ها قرار داشت و پس از این مدت سازمان میراث فرهنگی به منظور مرمت و حفظ بنا آنرا از اداره امور زندان ها باز پس گرفت و اکنون به عنوان هتل لاله بیستون و با ظرفیت پذیرش ۱۰۰ میهمان، دارای ۲۰ واحد پذیرایی استاندارد و سوییت‌های رویال و امپریال با طراحی سنتی و برخواسته از معماری اصیل دوران صفوی است و شرایط حضور گردشگران داخلی و خارجی را به بهترین شکل ممکن فراهم آورده است.

این اثر در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۵۳ با شمارهٔ ثبت ۹۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری کاروانسرا

این کاروانسرا به سبک چھار ایوانی با ۶ هزار متر مربع مساحت دارای ۶٠/٨٣ متر طول و ۵٠/٧۴ متر عرض است. در چھار گوشه این بنا، برج‌ھایی قرار دارد؛ برج‌ھای ضلع غربی مدور و برج‌ھای ضلع شرقی ھشت ضلعی است. دروازه ورودی کاروانسرا به عرض ٣/۵٠ متر در ضلع جنوبی است که هفت طاق‌نما در هر دو سوی دروازه، زینت بخش آن است. سنگ‌های تراش خورده، دیوارهای داخلی کاروانسرا را تا کف طاق نماها پوشش داده و مابقی دیوار آجرکاری شده است. یک حوض، آسمان آبی و پاک و ابرهای گذرای کاروانسرای شاه عباسی بیستون را چون آینه‌ای در خود منعکس می‌کند. پس از دروازه، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی دیده می‌شود که در طرفین آن، دو ایوان با طاق ھلالی است.

در ابتدای این ایوان‌ھا، راه‌پله‌ای برای ورود به پشت‌بام ساخته شده است. این فضای سرپوشیده به یک فضای ھشت ضلعی با طاق گنبدی منتھی می‌شود. در طرفین این فضای ھشت ضلعی، دو ایوان وجود دارد و ھر یک از این ایوان‌ھا دارای سه درگاه است. این فضای گنبددار به حیاط کاروانسرا راه دارد. در ھر یک از اضلاع کاروانسر، شش اتاق چھار ضلعی قرار دارد. در جلوی ھر یک از اتاق‌ھا ایوان سنگ‌فرشی دیده می‌شود. در چھار کنج حیاط نیز چھار ایوان شش ضلعی وجود دارد. در ضلع مقابل درگاه ورودی کاروانسرا، شاه نشینی ساخته شده است. در پشت اتاق‌ھای کاروانسرا نیز اصطبل‌ھای درازی ساخته شده است.

از آنجا که کاروانسرای بیستون تقریبا در منتهی الیه غربی مجموعه آثار تاریخی بیستون قرار گرفته، گاهی گردشگران دیدن آن را از دست می‌دهند. حال آن که علاوه بر ساختمان کاروانسرا، محیط طبیعی پیرامون آن نیز به‌ویژه در فصل بهار تماشایی است.

جهت خرید کروکی کاروانسرای بیستون میتوانید از طریق لینک زیر اقدام کنید:

نقشه اتوکد کاروانسرای بیستون